17 kwietnia 2019, godz. 19.30
Kościół św. Krzyża w Warszawie

Wykonawcy:
Polska Orkiestra Sinfonia Iuventus im. Jerzego Semkowa
Paul Esswood | dyrygent
Paweł Królikowski | słowo

W programie:
Joseph Haydn Siedem Ostatnich Słów Chrystusa na Krzyżu Hob. XX/1A (wersja orkiestrowa)

Ewangelie przekazują siedem wypowiedzi Jezusa umierającego na Krzyżu (nazywanych umownie „siedmioma słowami”) – te szczególnie ważne dla chrześcijan przekazy były często tematem rozważań teologów, motywem homilii, a także ­ muzycznych opracowań. Tak ujął je w XVII wieku wielki Heinrich Schütz, w kolejnym – m.in. Giovanni Battista Pergolesi i Christoph Graupner. Dzieła wymienionych twórców przekazywały słowa Zbawiciela wokalnie – były oratoriami lub kantatami. W roku 1786 Joseph Haydn otrzymał nietypowe zamówienie aż z krańców Hiszpanii, z andaluzyjskiego Kadyksu – duchowny z tego miasta, Don José Sáenz de Santa María zapragnął, by w tamtejszym Oratorio de la Santa Cueva wykonano w Wielki Piątek kolejnego roku kompozycję instrumentalną, towarzyszącą modlitewnej kontemplacji „Siedmiu Słów”. Haydn pozostawał wówczas wciąż w służbie możnego, apodyktycznego księcia Mikołaja Esterházy’ego, który nader niechętnie wypuszczał swego ulubionego muzyka z okazałej rezydencji nad Jeziorem Nezyderskim, ale mimo to sława Haydna sięgała już całego kontynentu, czego dowodziło także wspomniane zamówienie. Kompozytor stworzył więc dzieło bardzo niekonwencjonalne, niemające dotąd precedensu: Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze, złożone z siedmiu orkiestrowych sonat (wszystkie utrzymane w wolnych tempach, jak adagio, largo, grave, lento), poprzedzonych introdukcją i zakończonych żywą częścią finałową, ilustrującą trzęsienie ziemi, które nastąpiło po śmierci Jezusa. Dzieło Haydna odniosło ogromny sukces – wykonano je nie tylko w Kadyksie, lecz także m.in. w Wiedniu, Paryżu i Berlinie. Uskrzydlony tym sukcesem autor przygotował wkrótce jego wariant przeznaczony na kameralny kwartet smyczkowy (także do dziś popularny), a dziesięć lat po skomponowaniu – wersję oratoryjną, z głosami wokalnymi (nie planował tego, ale podczas pobytu w bawarskiej Pasawie usłyszał taką aranżację dokonaną przez miejscowego kapelmistrza – postanowił więc stworzyć analogiczną wersję autorską). Podczas kwietniowego koncertu w Wielką Środę w pięknej i adekwatnej scenerii barokowej Bazyliki św. Krzyża w Warszawie zabrzmi pierwotna wersja orkiestrowa arcydzieła Haydna, a poprowadzi ją dyrygent-legenda, Brytyjczyk Paul Esswood – rozpoczynał swą karierę na początku lat siedemdziesiątych jako śpiewak-kontratenor, jeden z najważniejszych pionierów nurtu historycznego wykonawstwa muzyki dawnej. Sławę przyniósł mu zwłaszcza udział w przesławnym cyklu nagrań kantat Bacha pod dyrekcją Nikolausa Harnoncourta i Gustava Leonhardta, rejestrowanych na dawnych instrumentach. Brał udział w niezliczonych nagraniach i koncertach na całym globie, od wielu lat prowadzi też wysoko cenioną działalność dyrygencką i pedagogiczną.

Wstęp wolny!